کالای همراه مسافر شامل قوانین خاصی است که لازم است هنگام ورود به مرزهای گمرکی و یا خروج از مرزهای گمرکی کشور رعایت شود و باید از آن اطلاع داشته باشیم؛ چرا که ممکن است این کالاها مشمول محدودیت‌ها و یا ممنوعیت‌هایی باشند که کلیت سفر را تحت تاثیر قرار داده و سبب بروز مشکلاتی برای فرد شوند. اما گمرک در این زمینه چه قوانینی دارد؟ ابتدا بصورت کلی این قوانین را بررسی می‌نماییم و سپس بصورت مجزا قوانین و مقررات مربوط به کالاها و خودروی همراه مسافرین ورودی و خروجی را بررسی می‌کنیم.
ماده ۱۳۶ آئین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی:
بر اساس ماده ۱۳۶، مسافرین ورودی و یا خروجی از قلمرو گمرکی موظفند کالای همراه خود را به گمرک اظهار نمایند. این اظهار می‌تواند بصورت شفاهی انجام شود و چنانچه از طرف گمرک به آنان اظهارنامه مخصوص مسافری داده شود باید آن را با دقت تنظیم و به گمرک تسلیم نمایند. چنانچه مسافر اجناس خود را جاسازی و به گمرک اظهار نکرده باشد و گمرک بر اثر بازرسی آنها را کشف نماید، مشمول مقررات قاچاق خواهد بود. شایان ذکر است در مرزهایی که گمرک از نظام دو مسیره سبز و قرمز برای کنترل‌های گمرکی اقدام می‌نماید، انتخاب مسیر توسط مسافر به منزله اظهار کالای خود می باشد و در صورت انتخاب مسیر سبز به این معنی خواهد بود که کالایی برای اظهار به گمرک ندارد.
ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که یک مسافر هنگام خروج از کشور چه کالاهایی می‌تواند همراه داشته باشد و به عبارت دیگر قوانین و مقررات گمرکی مربوط به کالای همراه مسافر خروجی چیست؟ در ابتدا کلیات این قوانین گمرکی را بررسی نموده و سپس کالاهای دارای قوانین خاص را معرفی می نماییم.
- مسافران خروجی اعم از اینکه ایرانی یا خارجی باشند می‌توانند علاوه بر وسایل سفر و لوازم شخصی، کالاهای ایرانی به هر میزان و کالای غیرایرانی تا سقف مقرر در آیین‌نامه مسافران ورودی را همراه ببرند؛ مشروط بر آنکه هر دو گروه کالا جنبه تجاری پیدا نکند.
منظور از لوازم شخصی طبق مقررات گمرکی چیست و تشخیص جنبه تجاری بودن کالا چگونه است؟
لوازم شخصی (به استناد تبصره ماده ۱۳۵ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی): عبارت است از اشیای نو و مستعمل یک مسافر که ممکن است بطور معمول و عرفی در طول سفر برای استفاده شخصی وی لازم باشد، این لوازم مشمول معافیت بوده اما شامل کالاهایی که جنبه تجاری دارد نخواهد شد. در ضمن تشخیص کالای شخصی از تجاری با گمرک است.
– در صورت درخواست مسافر مقیم ایران که قلمرو گمرکی کشور را ترک می‌نماید گمرک ملزم است بخشی از کالای همراه وی را که مجاز به خروج آن می‌باشد مشخص نماید تا در موقع ورود مجدد به کشور از پرداخت حقوق ورودی معاف شود.
– اتباع خارجی که بطور رسمی در ایران به کار یا تحصیل اشتغال دارند در پایان کار یا تحصیل می‌توانند لوازم منزل خود را در حد متعارف بدون ارائه مجوز یا کارت بازرگانی از کشور خارج نمایند.
مقررات خروج خشکبار و زعفران:
خروج انواع خشکبار به همراه مسافر به ازای هر گذرنامه ۱۰ کیلوگرم و زعفران به ازای هر گذرنامه ۱۰۰ گرم مجاز است. خروج پسته، مغز پسته، خشکبار، زعفران برای مسافران به عتبات عالیات و سایر اماکن مقدسه ممنوع است.
مقررات خروج خاویار:
میزان مجاز خروج خاویار توسط مسافرین ۱۲۵ گرم می‌باشد.
مقررات خروج فرش و گلیم:
خروج فرش دستباف به همراه مسافر تا سقف ۲۰ مترمربع مجاز بوده و محدودیتی از نظر تعداد قطعات فرش همراه مسافر در سقف متراژ ذکر شده وجود نخواهد داشت.
خروج فرش همراه مسافر علاوه بر مرزهای هوایی از مرزهای زمینی و دریایی نیز مجاز می‌باشد. خروج فرش‌های نفیس و سایر اشیایی که دارای ارزش تاریخی و میراث فرهنگی هستند، به همراه مسافر ممنوع است. خروج فرش همراه مسافر به مقصد کشورهای زیارتی عراق، سوریه و عربستان سعودی ممنوع می باشد.
مقررات خروج ارز و ریال ایرانی:
به موجب مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خروج ارز بصورت اسکناس حداکثر به مبلغ ۰۰۰‚۱۰ دلار و یا معادل آن به ارزهای دیگر توسط هر مسافر بلامانع می باشد. خروج ارز خارجی بیش از سقف تعیین شده مستلزم اظهار آن به گمرک و ثبت اطلاعات در درگاه الکترونیکی گمرک بوده و موکول به ارائه اظهارنامه ارزی و یا اعلامیه بانکی مربوط و یا هر سند بانکی که مبین پرداخت وجه به صورت اسکناس از محل حساب ارزی یا فروش ارز باشد توسط مسافر خواهد بود. میزان خروج ریال ایرانی همراه مسافر حداکثر پنج میلیون ریال می باشد.
مقررات خروج طلا و نقره:
خروج زیورآلات شخصی همراه مسافر، حداکثر تا میزان ۱۵۰ گرم از انواع مصنوعات طلا مجاز خواهد بود. خروج مصنوعات و ظروف نقره به عنوان هدیه و سوغات توسط مسافر حداکثر تا میزان ۳ کیلوگرم مجاز می‌باشد، مشروط بر اینکه اشیاء مذکور از زمره آثار فرهنگی و تاریخی محسوب نگردد. اگر زیورآلات مزین به سنگ‌های گران‌بها از قبیل الماس، یاقوت و زمرد باشد، نباید وزن آن در مجموع از یک قیراط بیشتر باشد.
مقررات خروج حیوانات خانگی:
خروج حیوانات خانگی پس از اخذ مجوز از سازمان دامپزشکی و رعایت تشریفات گمرکی امکان‌پذیر می‌باشد. ضمنا ضرورت دارد مسافر از مقررات کشور مقصد در این خصوص و شرایط حمل توسط شرکت‌های هواپیمائی در مورد حیوانات خانگی اطلاعات لازم را اخذ نماید.
مقررات خروج سلاح و مهمات:
خروج اسلحه و مهمات و تجهیزات نظامی از کشور ممنوع است.
مقررات خروج محصولات فرهنگی، هنری و اشیاء عتیقه:
خروج اشیای عتیقه، آثار هنری اصیل، کتاب‌های خطی و چاپ سنگی، قطعات خوشنویسی‌شده، اوراق مینیاتور، انواع سکه‌های گران‌بها و هر نوع اشیای تاریخی و میراث فرهنگی ممنوع است. ارسال کلیه آثار صوتی (اعم از CD و نوار) دارای مجوز تکثیر از مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از کلیه مبادی خروجی، به خارج از کشور با رعایت مقررات و ضوابط گمرکی مجاز می‌باشد.
ارسال نوارهای کاست فاقد مجوز تکثیر، با تشخیص و مجوز ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بلامانع خواهد بود. خروج آثار تصویری و رایانه‌ای و آثار مکتوب شامل کتاب و مطبوعات با رعایت تجاری نبودن و دارای مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بلامانع است. خروج کلیه محصولات فرهنگی و هنری از کشور به صورت محموله پستی، همراه مسافر یا تجاری به استثنای موارد زیر آزاد می باشد:
الف) قرآن مجید که دارای مهر تأیید شورای نظارت بر چاپ و نشر قرآن وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی نباشد.
ب) فیلم‌های سینمایی ۳۵ میلیمتری.
ج) اصل کلیه کتب خطی قدیمی و چاپ سنگی.
د) آثار هنری و ادوات موسیقی که جزو میراث فرهنگی کشور محسوب می‌شود.
نحوه تشخیص و تعیین مصادیق موارد مربوط به بندهای (ج ) و ( د ) براساس قوانین و مقررات مربوط توسط سازمان میراث فرهنگی کشور اعلام می‌شود. خروج محصولات فرهنگی و هنری به صورت تجاری مستلزم رعایت قوانین و مقررات مرتبط می‌باشد. صدور تابلوی نقاشی و سایر آثار فرهنگی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجاز می باشد.